Reactie CBS -

In voorjaar 2023 heb ik een eerdere versie van het artikel ‘De oversterfte wordt sterk onderschat’ aangeboden aan economenblad ESB. Zij hebben dit voorgelegd aan het CBS voor commentaar. Het commentaar van het CBS was van de heer R. van Gaalen, Senior wetenschappelijk medewerker bij het CBS, tevens bijzonder hoogleraar Registeranalyses van Levensloopdynamiek aan de UvA. Op basis van het commentaar van het CBS heeft de redactie van ESB besloten het artikel niet te publiceren. Naar aanleiding van het commentaar van het CBS heb ik mijn artikel op enkele punten aangepast. Deze wijzigingen geef ik hieronder. Volgens mij klopt het nu. Voor de volledigheid heb ik het volledige commentaar van het CBS en de bijbehorende e-mailwisseling bijgevoegd.

Het CBS merkte op dat ik hun cijfer van de verwachte sterfte niet goed gebruikt heb. Het CBS had hiermee een punt. Ik gebruikte de verwachte sterfte van het CBS uit de Bevolkingsprognose 2020-2060. Deze was 154.887. Die vergeleek ik met de schatting die ik met 8K had aangepast. Zie tabel.

Dit was niet correct. Ik had als basis de laatste schatting van voor de pandemie moeten nemen. Die stond in de Kernprognose 2019-2060 en bedroeg 155.232. Zonder grote verstoringen is dit ook voor eind 2020 nog een goede schatting voor de verwachte sterfte in 2021 zonder covid. Dit aantal moet dan aangepast worden voor zowel de correctie van het CBS als mijn correctie van 8K. Zie de tabel hieronder.

Dit is de correcte methode. Merk overigens op dat het materiële verschil tussen beide methoden marginaal is en wegvalt in de afronding. Maar dat kan ik natuurlijk pas zeggen nadat ik het correcte model heb gebruikt. Ik denk dat mijn artikel over de oversterfte hiermee correct is.

Ik ga uit van één verstorende factor en dat is covid. Dus ik pas de basisschatting uit 2019 aan met 8K.

Het CBS stelt ook dat het CBS de aanpassing die ik doe heeft meegenomen in de schattingen. Bij deze schattingen gaat het CBS uit te gaan van de bevolking per 1-1-2021. Hierin is volgens het CBS begrepen dat in 2020 meer mensen dan verwacht zijn gestorven. En dus is dit effect meegenomen in de schatting volgens het CBS. Met covid als enige verstorende factor zou het CBS dus ook 8K lager uit moeten komen. Nu komt het CBS 8.000 – 345 = 7.655 (afgerond 8K) hoger uit. Dit is te groot voor een afrondingsverschil. Dus dan moet er dus nog een tweede verstorende factor zijn die de schatting van het CBS weer met genoemde 7.655 omhoog haalt. Het CBS verklaart dit niet. Anders gezegd: het CBS stelt dat het CBS het door mij beschreven effect mee hebben genomen in de schatting. En zonder covid zou deze schatting dan ook hoger uitkomen. De schatting van het CBS is nagenoeg gelijk aan de schatting voor 2021 uit de Kernprognose 2019. Dus dan zou zonder covid de aangepaste schatting van het CBS 7.655 hoger zijn, dus 162.887. Dan zou binnen één jaar zonder grote verstoring de schatting voor 2021 uit de Kernprognose 2019 met 7.655 aangepast moeten worden. Dit is onwaarschijnlijk. De schatting uit de Kernprognose 2019 is een schatting volgens de gebruikelijke methoden. De aanpassing van schattingen als deze is onder normale omstandigheden in het algemeen marginaal.

Het is aan het CBS om de tweede verstoring aan te geven.

Mogelijk speelt het volgende een rol.

Het CBS stelt over de bepaling van de schatting per 1-1-2021:

´Die bevolking heeft een leeftijdsopbouw: iedere leeftijd omvat een bepaald aantal mensen. En iedere leeftijd heeft op basis van de decennialange sterftetrends tot en 2019 een sterftekans. Die sterftekans wordt gebruikt om per leeftijd (over dus de bevolking begin 2021) een verwachte sterfte te berekenen.’

Het gaat om de term ‘sterftekans’. Die wordt toegepast op het volume. Covid raakt de zwakkeren het hardst. Dan kan de verdeling in een leeftijdsgroep veranderen. En daarmee kan de gemiddelde sterftekans in een leeftijdsgroep veranderen.

Zie voor dit effect mijn artikel Verwachte sterfte corrigeren voor verdeling per jaargroep . Dit artikel was overigens niet inbegrepen in het artikel waar het CBS commentaar op gaf.

Verder stelt het CBS onder andere dat de door mij gebruikte methoden statistisch niet verantwoord zijn. Het CBS geeft hiervoor geen inhoudelijke onderbouwing.

Zie hieronder voor de correspondentie.